Bài 22: TIỀN SANH QUYỀN DUYÊN (PUREJĀTINDRIYAPACCAYA)

TÀI LIỆU HỌC ABHIDHAMMA

BỘ VỊ TRÍ (PAṬṬHĀNA) GIẢNG GIẢI  

                     Bài 22

                         TIỀN SANH QUYỀN DUYÊN

                          (PUREJĀTINDRIYAPACCAYA)

Không có duyên trùng.

1. Ý nghĩa duyên:

Quyền (indriya) nghĩa là quản lý độc quyền, tự hành khiển… pháp quyền tức là những chi có thế mạnh trong lãnh vực riêng, chủ động được việc làm riêng và hỗ trợ được các pháp khác cùng xu hướng.

Quyền duyên là cách hỗ trợ bằng quyền lực hay bằng thế lớn mạnh.

Tiền sanh quyền (purejātindriya) là sắc ngũ vật sanh trước có khả năng thấy, nghe, ngửi, nếm, đụng sẽ hỗ trợ cho sanh khởi nhãn thức giới, nhĩ thức giới, tỷ thức giới, thiệt thức giới, thân thức giới. Tóm lại, năm sắc thần kinh sanh trước để trợ sanh tâm pháp bằng quyền hạn ấy  là tiền sanh quyền duyên.

2. Chi pháp duyên:

Năng duyên : 5 sắc thần kinh trung thọ.

Sở duyên : ngũ song thức + 7 Sở hữu hợp.

Địch duyên : 111 tâm + 52 Sở hữu ngoài ngũ song thức; 7 nhóm sắc pháp.

III. Nhận xét duyên:

Trạng thái : sanh trước và trọng điểm.

Giống duyên : giống vật tiền sanh.

Thời duyên : thời hiện tại.

Mãnh lực duyên : trợ sanh và ủng hộ.

1. Yếu tri:

Tiền sanh quyền duyên theo tam đề thiện chỉ có 1 câu là :

“Pháp vô ký trợ pháp vô ký bằng tiền sanh quyền duyên” (abyākato dhammo abyākatassa dhammassa purejātindriya-paccayena paccayo).

Vô ký năng duyên là 5 sắc thần kinh.

Vô ký sở duyên là ngũ song thức + 7 Sở hữu.

Lý giải : nhãn quyền sanh trước đến thời điểm trung thọ trợ sanh nhãn thức và các uẩn tương ưng bằng cách tiền sanh quyền duyên. Nhĩ quyền trợ sanh nhĩ thức… tỷ quyền trợ sanh tỷ thức… thiệt quyền trợ sanh thiệt thức… thân quyền trợ sanh thân thức…

Xảy ra trong thời bình nhật, cõi ngũ uẩn, 4 phàm và 4 người quả, lộ ngũ môn.

2. Duyên hiệp lực (sabhāga):

Tiền sanh quyền duyên có 5 duyên hiệp lực là :

1. Vật tiền sanh y duyên.
2. Vật tiền sanh duyên.
3. Vật tiền sanh bất tương ưng duyên.
4. Vật tiền sanh hiện hữu duyên.
5. Vật tiền sanh bất ly duyên.

5 duyên nầy đều hợp được với tiền sanh quyền duyên, đồng chi pháp là sắc ngũ vật trung thọ → ngũ song thức + 7 Sở hữu, và hiệp lực 1 câu là vô ký trợ vô ký.

3. Duyên tấu hợp (ghaṭanā):

Tiền sanh quyền duyên chỉ có 1 cách tấu hợp là linh tinh tấu hợp (pakiṇṇakaghaṭanā). Chi pháp là 5 sắc thần kinh trung thọ → ngũ song thức + 7 Sở hữu. Có 6 duyên tấu hợp trong chi pháp nầy là tiền sanh quyền duyên, vật tiền sanh y duyên, vật tiền sanh duyên, vật tiền sanh bất tương ưng duyên, vật tiền sanh hiện hữu duyên, vật tiền sanh bất ly duyên. Được 1 câu là vô ký trợ vô ký.

Dứt tiền sanh quyền duyên.

********